Wadi’s
Een wadi is een met grind en zand gevulde greppel of sloot, die water zowel kan vasthouden als infiltreren. Een wadi is beloopbaar, maar niet zwaar belastbaar. Doordat wadi’s beplant zijn, passen ze goed in groengebieden en groenstroken.
Wadi’s zijn een uitstekend middel om het stedelijke watersysteem te verbeteren. Bij een wadisysteem stroomt het water van daken en wegen niet in de riolering, maar via bovengrondse goten en/of greppels in de wadi. Een goed ontworpen wadisysteem buffert en infiltreert regenwater; hierdoor minimaliseert het systeem overstort, verbetert het de oppervlaktewaterkwaliteit en beperkt het verdroging.
Wadi’s maken onderdeel uit van een robuust regenwatersysteem. Door de zichtbaarheid vallen knelpunten en overbelasting eerder op en kunnen bewoners en de gemeente samen aan oplossingen werken. Bijkomende voordelen zijn dat bewoners minder geneigd zijn vervuilende handelingen zoals het wassen van de auto op straat te doen, en dat foutieve aansluitingen door de zichtbaarheid voorkomen kunnen worden.
Een wadi heeft een beplante bovenlaag met doorlaatbare bodem. Onder deze laag bevindt zich een koffer die gevuld kan zijn met grind, lavasteen of gebakken kleikorrels. Deze materialen hebben veel tussenruimte waardoor het regenwater kan afstromen. Om dichtslibben en doorworteling te voorkomen is de koffer in geotextiel ingepakt.
Wadi in de Stadstuin Overtoom ©Merlijn Michon
Wadi in Enschede ©Floris Boogaard
Onder in de koffer bevindt zich een infiltratie/drainbuis. De infiltratie/drainbuis in de koffer werkt in de winter bij hoge grondwaterstanden ook als drainage. Het drainagesysteem heeft de functie om water uit een gebied met een grondsoort met weinig infiltratiecapaciteit naar gebieden met een betere infiltratiecapaciteit te vervoeren.
Bij toepassing van een wadisysteem is bovengrondse afvoer praktisch in vrijwel alle situaties noodzakelijk, omdat de grootste delen van Nederland vrij vlak zijn en de grondwaterstanden vrij hoog. Een ondergronds afvoersysteem voor hemelwater ligt te diep om een goede aansluiting op het wadisysteem te kunnen maken. Intensief gebruikte wegen zoals hoofdroutes en marktpleinen moeten altijd op de riolering aangesloten worden.
Om overstroming van de wadi tijdens sterke regenval te voorkomen kan de wadi voorzien worden van slokops. Dat zijn overloopvoorzieningen die direct op de infiltratie/drainbuis zijn aangesloten. Als het water boven het niveau van de slokop stijgt, stroomt het water via de slokop naar de drain. Als de drain en de slokop beide gevuld zijn, functioneert de wadi als een bovengrondse afvoer en wordt het water direct naar het oppervlaktewater of regenwaterriool afgevoerd.
Het voor de aanleg van een wadisysteem benodigde oppervlak is circa 16% van het totaaloppervlak van een nieuwbouwwijk. Bij dit percentage is het gebruik van natuurvriendelijke, flauwe taluds meegenomen. Uit ervaringen in Enschede blijkt dat het talud van een wadi niet steiler dan 1:3 kan zijn in verband met het maaien. [Boogaard et al., 2003]
Een wadi is met name geschikt voor gebieden met een lage grondwaterstand. Voordat een wadisysteem gekozen wordt, moet er duidelijkheid zijn over de bodemopbouw en de grondwaterstand, die verschilt per locatie en soms zelfs binnen één locatie.
Schematische doorsnede van een droge wadi ©atelier GROENBLAUW
Schematische doorsnede van een gevulde wadi ©atelier GROENBLAUW
Natuurvriendelijke wadi
Een natuurvriendelijke wadi is beplant met vochtminnende planten en vraagt minder onderhoud dan een reguliere wadi waarvan het gras regelmatig gemaaid moet worden. De natuurvriendelijke wadi heeft als bijkomend voordeel dat de hoog opgaande vegetatie bijdraagt aan de stedelijke biodiversiteit. Gevarieerde beplanting zorgt bovendien voor een beter doorwortelde bodem die op de lange termijn waterdoorlatend blijft.
Participatie
Omdat het wadisysteem bij voorkeur in openbaar gebied wordt aangelegd, moeten bewoners geïnformeerd en betrokken worden. Dit bevordert de acceptatie en een bewuster gebruik van schoonmaakmiddelen en ander milieuverontreinigende stoffen.
Beheer
Wadi’s moeten goed onderhouden worden. Om dichtslibben en verontreiniging te voorkomen, is het aan te raden twee keer per jaar bladafval en zwerfvuil te verwijderen, de slokoppen leeg te zuigen en één keer per jaar de drainage schoon te spuiten.
Met gras ingezaaide wadi’s moeten gemiddeld eens in de twee weken gemaaid worden; natuurlijke wadi’s twee keer per jaar. Het gras van de gewone wadi hoeft niet afgevoerd te worden; het organisch materiaal van de natuurlijke wadi wel. Op jaarbasis is de met gras ingezaaide wadi met betrekking tot maaien vier keer zo duur in onderhoud als de meer natuurlijke wadi. [Boogaard et al., 2003]
Infiltratieproef wadi in de Stadstuin Overtoom ©Merlijn Michon
Kosten
Algemeen kan gesteld worden dat de aanleg van een regenwaterriool 50% duurder is vergeleken met een wadisysteem. In onderhoud is het wadisysteem 40% duurder.
Aanlegkosten per aangesloten m2:
Wadi: € 5,17/m2 (incl. BTW, prijspeil 2005)
RWA: € 8,97/m2 (incl. BTW, prijspeil 2005)
Onderhouds- en beheerskosten per aangesloten m2:
Wadi: € 0,37/m2 (incl. BTW, prijspeil 2005)
RWA: € 0,26/m2 (incl. BTW, prijspeil 2005)
[Boogaard et al., 2006]
Hierbij dient opgemerkt te worden dat de kosten voor onderhoud van wadi’s voor een deel onderhoud en beheerskosten groen zijn die ook bij een conventionele RWA gemaakt worden.
Bij toepassing van natuurvriendelijke wadi’s zijn de kosten door een lagere maaifrequentie (2x in plaats van 26x per jaar) lager.
Onderhouds- en beheerskosten per aangesloten m2:
Wadi: € 0,27/m2 (incl. BTW, prijspeil 2003)
Natuurvriendelijke wadi: € 0,08/m2 (incl. BTW, prijspeil 2003)
[Boogaard et al., 2003]
Soorten die kunnen worden toegepast in een natuurlijke wadi
Hoger opgaande plantensoorten (geen helofyten) Houtige gewassen (bomen en heesters)
Gewone engelwortel Zwarte els
Kleine watereppe Diverse soorten wilgen
Knoopkruid Gewone vlier
Wilgenroosje
Koninginnekruid Overige plantensoorten (laag blijvend)
Moerasspirea Kruipend zenegroen
Moeraswalstro Pinksterbloem
Veldlathyrus Penningkruid
Moerasrolklaver Gewone ereprijs
Gewone kattenstaart Egelboterbloem
Watermunt Blauw glidkruid
Moeras-vergeetmijnietje Grasmuur
Grote egelskop Zeegroene muur
Poelruit Beekpunge
Grote valeriaan
Helofyten
Grote waterweegbree
Zwanebloem
Riet
Mattenbier
Grote lisdodde
Kleine lisdodde
Boogaard F., Jeurink N & Gels J.; Vooronderzoek natuurvriendelijke wadi’s, inrichting, functioneren en beheer, RIONED/Stowa, Utrecht/Ede, 2003
Boogaard F., Bruins G., Wentink R.; Wadi’s – Aanbevelingen voor ontwerp, aanleg en beheer; Stichting RIONED, Ede, 2006
Bijkomende effecten
- Waterkwaliteit
- Luchtkwaliteit
- Biodiversiteit
- Hitte
- Multifunctioneel ruimtegebruik
- Constructiekosten
- Onderhoud/beheer kosten