Bomen
Bomen hebben een positief effect op het stadsklimaat; ze produceren zuurstof, geven verkoeling en bieden leefruimte aan verschillende soorten vogels en insecten. De wortels nemen water op en verdampen dat via (de huidmondjes op) de bladeren. Bomen werken verkoelend dankzij de verdamping van water door het bladerdak en het creëren van schaduw. Tijdens een hete dag kan de schaduw door bomen de gevoelstemperatuur met 7 tot 19 °C verlagen. Daarom spelen bomen een belangrijke rol in het klimaatbestendig maken van de stad.
Wateropname
De steeds vaker voorkomende hevige regenbuien zorgen in een versteende stad voor wateroverlast. Bomen nemen door hun bladeren en diepe wortelsystemen veel water op. Hoe meer ondergrondse groeiruimte de boom heeft, hoe beter deze kan groeien. Hoe groter de boom, des te meer water deze kan verdampen. Een brede boomspiegel zorgt voor meer onverhard oppervlak waardoor regenwater makkelijker in de grond kan infiltreren. Hierdoor kan een boom met voldoende ruimte boven en onder de grond een grote hoeveelheid water opnemen én wateroverlast verminderen.
Verkoeling
Er zijn verschillende maatregelen om een straat of buurt hittebestendig te maken. Het creëren van schaduw is één manier om de gevoelstemperatuur te verlagen. Naast bomen zorgen ook gebouwen, parasols en doeken voor schaduw. Echter, bomen bieden naast schaduw ook verkoeling door verdamping.
Schaduw
De schaduwvorming van bladeren zorgt ervoor dat gevels, stoepen en bestrating minder warmte opnemen. Hierdoor zullen deze oppervlakken vervolgens minder warmte afgeven aan de omgeving. Sta je in de schaduw, dan zal de gevoelstemperatuur lager zijn dankzij het vermijden van direct zonlicht.
Warmtebeelden van onderzoek Waternet naar de transpiratie van bomen in Amsterdam.
In de afbeelding hierboven is de temperatuur gemeten van het dak en de gevel in de schaduw van de boom (blauwe driehoekjes) en zonder schaduw met directe zonnestraling (rode driehoekjes). De gevel en het dak met directe zonnestraling warmen op tot wel 46,1 °C en 60,2 °C. De gevel en het dak in de schaduw zijn veel koeler met een temperatuur van 34,1 °C en 36,5 °C. De schaduw van de boom zorgt in dit geval tot wel een verschil van 23,7 °C graden op het dak!
Verdamping
Bomen zorgen niet alleen voor schaduw, ook de verdamping van water werkt verkoelend. Het verdampen van het water uit de bladeren koelt het bladoppervlak af. Dit proces wordt transpiratie genoemd. Doordat de langsstromende lucht wordt afgekoeld heeft dit een verkoelend effect op de luchttemperatuur. Dit is echter niet direct lokaal voelbaar. Het verkoelende effect van verdamping is daardoor vooral van belang op grotere (stads)schaal.
Strategisch planten van bomen
Door het strategisch planten van bomen kan er een verkoelende wind door de straten waaien. Als de boomkruinen elkaar niet raken bevorderd dat de luchtcirculatie en aanvoer van verse lucht op straatniveau. Daarnaast zorgt deze ventilatie ervoor dat er minder verontreinigende lucht onder bomen blijft hangen.
Droogte
Tijdens droge zomers verliezen bomen al vroeg hun bladeren als de grondwaterstand (te) laag staat. Hierdoor zorgen de bomen voor minder schaduw en verdamping. De droogtetolerantie van de boomsoort is daarom een belangrijke factor om rekening mee te houden. Hoewel door klimaatverandering de gemiddelde winterse temperatuur stijgt, moeten bomen in Nederland ook tegen vorst kunnen.
Boomsoorten
Elke boom kan op een andere manier bijdragen aan de omgeving. Bepaal van te voren welke functie de boom heeft. Ga je voor de mooie bloesem, eetbare vruchten, herfstkleur of bescherming tegen hitte? Een grotere boom met een brede kroon geeft de meeste schaduw, hier is alleen niet altijd genoeg ruimte voor. Ook kleinere bomen dragen bij aan verkoeling, denk bijvoorbeeld aan een fruitboom.
Tuin
Straat
Plein
