Helofytenfilter

Een helofytenfilter is een zandfilter dat met behulp van bepaalde planten (‘helofyten’) water zuivert. Helofytenfilters worden gebruikt voor de zuivering van vervuild regenwater dat afstroomt van straten en parkeerplaatsen en kunnen zelfs afvalwater zuiveren.

In een rainproof stad stroomt regenwater idealiter voornamelijk af naar groenzones en oppervlaktewater, in plaats van dat het wordt afgevoerd via het riool. Dit regenwater komt ook van straten en parkeerplaatsen vandaan, waar de kans op vervuiling van het water met schadelijke stoffen groot is. Om het milieu minder te belasten, is het daarom op sommige plekken noodzakelijk om het regenwater te zuiveren, voordat het in het milieu terechtkomt. Een helofytenfilter is een natuurlijk filter dat mooi verwerkt kan worden in groenzones en aan de oevers van oppervlaktewater in de stad.

Het ‘filter’ wordt vooral gevormd door bacteriën die in de wortelzone van de helofyten leven. Deze zuiveren het vervuilde water. De helofyten zelf zorgen voornamelijk voor beluchting van de wortelzone en slaan nitraat en fosfor op. Meestal worden er aan de zandlaag ook nog ijzer- of koperdeeltjes toegevoegd om fosfaten te binden. Een helofytenfilter wordt door het aanbrengen van folie, een kleilaag of beton hydrologisch volledig afgesloten van de bodem.

De verschillende soorten helofyten onderscheiden zich onder andere in de mate waarin ze fosfaten, nitraten en zware metalen kunnen opnemen. Er zijn verder ook verschillende soorten helofytenfilters. Deze verschillen voornamelijk in de opbouw. Hieronder worden enkele toegelicht.

Verticaal helofytenfilter

Het afvalwater wordt enkele centimeters onder het oppervlak gelijkmatig verdeeld. Door deze manier van toevoer ontstaat er geen stankoverlast. Het afvalwater sijpelt vervolgens door de zandlaag naar de wortelzone waar de biologische zuivering plaatsvindt. Onderin het zandfilter is een drainage aangebracht waarin het gezuiverde afvalwater wordt verzameld en afgevoerd.

Schematische doorsnede verticaal helofytenfilter. ©Atelier GROENBLAUW

Belucht verticaal helofytenfilter

Als het verticale filter aanvullend wordt belucht, waarbij er actief meer of minder zuurstof in het water wordt gepompt, stijgt het rendement van het filter enorm. Door het geringere ruimtebeslag vergroot dit de toepassingsmogelijkheden in een stedelijke omgeving. Dit type filter wordt bijvoorbeeld gebruikt om het van antivries voorziene spoelwater van start- en landingsbanen op vliegvelden te zuiveren (o.a. op de vliegvelden Heathrow en Orly). Een nadeel is dat het energieverbruik van het filter ook toeneemt.

Horizontaal helofytenfilter

Er bestaan ook filters waar het afvalwater horizontaal doorheen stroomt. Deze filters zijn eenvoudiger van opbouw omdat er geen drainageleiding of pomp nodig is. Dit type filter is ook onderhoudsarmer dan verticale filters. Horizontale filters zijn geschikt voor het zuiveren van vervuild water van wegen en parkeerplaatsen, maar zijn niet geschikt voor afvalwater.